هسیو توونتووِن، هسیو، از فرماندهان مسلمانان چین در قیام معروف «بنان» بود. ۱ - فرمانده و رئیس مسلماناناز فرماندهان مسلمانان چین در قیام معروف «بنان» در قرن سیزدهم هجری/ نوزدهم میلادی بود که پس از جدا شدن ماته – هسینگ و ماهسین از اردوی مسلمانان و تسلیم شدن آنها به چینیان به ریاست مسلمانان برگزیده شد. ۲ - تأسیس یک دولت اسلامیاو به آرمان سیاسی و دینی اسلام متعهدتر از فرماندهان پیشین بود. تجربه وی از بی‌رحمی حکومت منچو نسبت به مسلمانان شمالی غربی چین در جریان جنبش «جهریه»، او را به پایداری در برابر پیشنهادهای وسوسه‌کننده حکومت منچو و پافشاری برای تشکیل حکومت مستقل اسلامی در چین واداشت و با هدایت قیام مسلمانان ینان موفق به تأسیس یک دولت اسلامی مستقل شد که از ۱۲۷۳ تا ۱۲۹۰ ق/ ۱۸۵۶ تا ۱۸۷۳ دوام یافت و پس از استقرار آن، تأکید بر نهادهای مذهبی حکومت شدت یافت و نظام اداری نوینی پی‌ریزی شد، قشربندی اجتماعی شکلی جدید به خود گرفت و نظام مالیاتی تغییر یافت. ۳ - لقب هسیوتوون هسیو لقب عربی سلطان سلیمان را انتخاب کرد. ۴ - استفاده از زبان عربیزبان عربی و چینی را تواماً در مهر طلای خود به کار می‌برد و در برخی اعلامیه‌هایش خطاب به مردم از زبان عربی استفاده می‌کرد. ۵ - کمک از مسلمانان لهاسااو برای پیشبرد اهداف خود از مسلمانان لهاسا (تبت) برای ارسال نیروی کمکی به ینان کمک خواست. همچنین برای حمل اسلحه از کاروان‌های تجاری استفاده نمود. ۶ - شکست مسلمانان چیندر سال ۱۸۷۰ که فرمانده انگلیسی (سلادن) با یک هیأت سیاسی به چین رفت، گروهی از رهبران مسلمانان با او تماس گرفتند و از او خواستند که برای تأسیس یک حکومت اسلامی در همسایگی برمانی به آنان کمک کند. او از آنان خواست که امیرحسن فرزند سلطان سلیمان برای گفت‌وگو با مقامات دولت انگلیس به آن کشور سفر کند. به دنبال آن، امیرحسین عازم لندن شد و با گلادستون نخست وزیر انگلیس دیدار کرد؛ لکن او از هرگونه یاری رساندن به مسلمانان چین خودداری نمود. امیرحسین سپس چشم به کمک دولت عثمانی دوخت و عازم دربار سلطان عبدالعزیز شد. سلطان او را به گرمی پذیرفت و علاقه بسیار خود به همکاری و یاری دادن به مسلمانان چین را ابراز کرد؛ لکن شرایط سیاسی و امکانات نظامی دولت عثمانی در آن زمان هیچ‌گونه کمک مؤثر به مسلمانان چین را نمی‌داد و امیرحسن ناامید و ناگزیر از بازگشت به چین شد و هنگامی به موطن خود رسید که دولت چین شورش مسلمانان را سرکوب کرده و پدرش سلطان سلیمان نیز در ۱۵ ژانویه ۱۸۷۳ با نوشیدن زهر خودکشی کرده بود. ۷ - ترجمه قرآنتوون هسیو اولین ترجمه کامل قرآن به زبان چینی را منتشر کرد. [۱]
آریا، محمدحسین و کتانی، علی، اقلیت‌های مسلمان در جهان امروز، ص۱۲۹.
[۲]
لاپیدوس، ایرا ماروین، تاریخ جوامع اسلامی از آغاز تا قرن هجدهم، ص۵۶۵، مترجم: محمود رمضان‌زاده.
[۵]
وجدی، محمدفرید، دائره المعارف القرن العشرین، ج۵، ص۷۳۵ ـ ۷۳۴.
[۶]
وجدی، محمدفرید، دائره المعارف القرن العشرین، ج۵، ص۶۱۹ ـ ۶۱۸.
[۷]
ایزرائیلی، رافائل، مسلمانان چین رویارویی دو فرهنگ، ص۱۸، ترجمه حسن تقی‌زاده طوسی.
[۸]
ایزرائیلی، رافائل، مسلمانان چین رویارویی دو فرهنگ، ص۱۶۸، ترجمه حسن تقی‌زاده طوسی.
[۹]
ایزرائیلی، رافائل، مسلمانان چین رویارویی دو فرهنگ، ص۱۷۰، ترجمه حسن تقی‌زاده طوسی.
[۱۰]
ایزرائیلی، رافائل، مسلمانان چین رویارویی دو فرهنگ، ص۲۲۲، ترجمه حسن تقی‌زاده طوسی.
[۱۱]
ایزرائیلی، رافائل، مسلمانان چین رویارویی دو فرهنگ، ص۲۲۵، ترجمه حسن تقی‌زاده طوسی.
۸ - پانویس
۹ - منبع• دانش‌نامه‌های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران، فرهنگ‌نامه علمای مجاهد، برگرفته از مقاله «هسیو توون». |